Laatste update dinsdag 28 februari 2023 11:09

In de Bierclopedie lees je alles over bier!

Inhoudsopgave:

1. Oorsprong van bier
2. Hoe wordt bier gebrouwen?
3. Gistsoorten
4. Soorten bier
5. Top 5 boeken over zelf bier brouwen

1. Oorsprong van bier

Bier bestaat al zo een 6000 jaar. Handel, geologie, economische welvaart zijn een paar van de factoren die mee hebben gespeeld in de ontwikkeling van bier zoals wij dat vandaag de dag kennen. Terwijl de geschiedenis zich bezig hield met het opzetten van beschavingen, technologie en handel, was het goudgele goedje altijd in handbereik.

De verhalen beelden de waarschijnlijkheid uit dat een Soemerische boer zijn vers gemaaide gerst buiten heeft laten liggen in de regen.

Soemerië is de beschaving die vanaf het vierde millennium v.Chr. ontstond in het zuidelijk deel van Mesopotamië. Het is de oudste beschaving daar en een van de oudste ter wereld.

In een poging dit tegen te gaan zou hij de gerst te drogen hebben gelegd in de zon waardoor mout is ontstaan. Door gerst en water te mengen en vervolgens te drogen ontstaat in principe mout. Al snel merkte de boeren dat de gerst nu smaakvoller en makkelijker te kauwen was. Gerstepap of brood werd door de rauwe gerst beter van smaak. Zoeter, omdat het harde zetmeel in het graan later in de productie van mout in suiker wordt omgezet. Even later zou bijvoorbeeld brood gemaakt van deze gemoute gerst opnieuw aan regen zijn blootgesteld. Dit natte mengsel zou rondzwevende wilde gisten hebben kunnen absorberen waardoor gisting optrad . Het vocht wat uit het brood werd getrokken resulteerde in bier.

Het daadwerkelijke moment waarop de mensheid bier ontdekte zal altijd onbekend blijven. Echter, bij opgravingen in Irak zijn rond 3500-3000 voor Christus potscherven gevonden. Op deze potscherven zijn verharde overblijfselen van bier gevonden. Dit in combinatie met overige empirische data leert ons dat bier in die tijd al gebruikelijk was in Mesopotamië. De meeste historici zijn er overigens van overtuigd dat gerst al 3000 jaar eerder van toepassing was voor de productie van bier en brood.

De eerste brouwmeesters

In de eerste samenlevingen waar bier een rol speelde waren het vooral vrouwen die bier brouwden. Vrouwelijke priesters uit Babylonië en Sumerië waren de enige die toen bier mochten brouwen. In Egypte waren huisvrouwen de beheerders van het bouwproces. Zo konden huishoudens ook een extra centje bijverdienen.

Foto: Egyptische hiëroglyfen met vrouwen die bier schenken 2100 v.C         bron: historiek.net

Egyptische vrouwen brouwden verschillende soorten bier die vervolgens werden gedistribueerd aan de arbeiders. Even later kregen ook nabij gelegen beschavingen kennis van dit dorstlessende sap en werden deze bieren dus ook al geëxporteerd. Bij de Vikingen werd dit bier ook gebrouwen door vrouwen. Het werd bij de Noormannen zelfs ook evenveel gedronken door mannen als vrouwen. Deze Vikingen brachten het bier mee naar ieder land wat ze veroverd hebben.

Van Egypte naar Europa 

Eenmaal aangekomen in Europa bereikten het bier ook de nomadische Angelsaksen die uiteindelijk gevestigd waren in de loop van de 5e eeuw in Noord-Europa. Zij gaven het bier een extra twist door allerlei kruiden en specerijen toe te voegen aan de gegiste dranken. Nadat Europa verbonden was aan de Rooms-Katholieke kerk kwam de bierproductie al snel in handen van de kerk. Monniken mochten bier gaan brouwen, eerst voor persoonlijk genot en ook later om hun abdijen te voorzien. De monniken hebben het brouwproces naar een hoger niveau getild. Sommige historici denken dat het misschien wel de monniken zijn geweest die hop als conserveermiddel aan bier hebben toegevoegd. 

De rol van Beieren in de geschiedenis van bier

Tot de 15e eeuw werd bier enkel geproduceerd met bovengistende giststammen.Na de 15e eeuw waren het de bewoners van Beieren die zijn begonnen met het brouwen van lagerbier. Dit deden zij door fermentatievaten in de koude Alpengrotten te plaatsen. Hierdoor kon het bier gedurende de zomer koel worden gehouden waardoor het bier tot in de herfst nog goed te drinken was. 

Reinheitsgebot

Het Reinheitsgebot is een wet die in 1487-1516 werd ingevoerd in Beieren. Deze wet is de oudste warenwet ter wereld. Volgens het Beierse Reinheitsgebot mocht bier enkel gemout gerst, water en hop bevatten. Later werd daar ook nog gist aan toegevoegd. Hiermee werd het toevoegen van kruiden, vruchten en gelatine verboden. Het gebod was toen alleen bekend in Beieren en had geen invloed op brouwmethoden buiten Beieren.

In eerste instantie is het Reinheitsgebot niet bedacht om de kwaliteit te garanderen, maar om hongersnoden te voorkomen. Met de nieuwe wet was het verboden om belangrijke granen voor brood, tarwe en rogge voor het brouwen van bier te gebruiken. Daarnaast diende de wet ook om import van bieren gebrouwen buiten Beieren tegen te gaan.

Het brouwen van bier met tarwe (Weizenbier) werd in Beieren toch gedaan onder een speciale uitzondering voor de hertog van Beieren.

De meeste Duitse brouwers houden zich vandaag de dag nog aan de 15e eeuwse wet die in 1906 ook in de rest van Duitsland geïmplementeerd werd.

Louis Pasteur

In de 19e eeuw werd door de Duitser Theodore Schwann geconstateerd dat gisting een levend proces was. Dit werd later bevestigd door een een belangrijke pionier in de ontwikkeling van het hedendaagse bier; Louis Pasteur (1822-1895) was een Frans scheikundige en ontdekte dat twee vormen van wijnsteenzuur bestaan waarbij kristallen elkaars spiegelbeeld zijn. Interessanter is dat hij ontdekte hoe bier langer houdbaar kon blijven.

Door gebruik van niet-verontreinigde gist en gezuiverde lucht wordt bederf tegengegaan. Tijdens het brouwen werden een groot aantal micro-organismen onschadelijk wanneer ongegist bier, oftewel wort, gekookt werd en snel weer werd afgekoeld. Dit principe zo later ook worden toegepast in de zuivelindustrie. Rauwe melk werd zuur en bevatte veel bacteriën die oorzaak waren van de tyfus en tuberculose. Gepasteuriseerde melk daarentegen was veilig te drinken. Door deze grote ontdekking in de wetenschap veranderden de brouwmethoden grandioos. 

2. Hoe wordt bier gebrouwen?

Bier bestaat uit mout, hop, gist en water. Mout zorgt vooral voor de smaak, kleur en textuur van het bier. Daarnaast voedt het mout ook het gist tijdens het brouwproces. Hop zorgt voor bitterheid terwijl mout zorgt voor zoete moutsuikers. Gist zet vervolgens de suikers van mout om in alcohol en koolzuur; dit natuurlijke proces heet fermentatie. Het water wordt gebruikt om alles te mengen.

Mouten

Vier verschillende ingrediënten staan centraal bij het brouwen van bier:

• graan
• water
• hop
• gist

Als eerste dient mout te worden gemaakt van het graan. Hierbij wordt gerst (graansoort) geweekt in water en in een warme omgeving ontkiemt. Dit zorgt er voor dat een wortel uit de gerst komt waardoor enzymen vrijkomen en het zetmeel omzet in suikers.

Vervolgens wordt het graan gedroogd om het ontkiemen te stoppen. In deze processtap kan de brouwer kiezen om enkele graankorrels te branden of te roosteren om zo een donkere kleur en een gerookte smaak mee te geven. De keuze van mout bepaalt hier dus de smaak, geur en kleur van het eindresultaat.

Schroten

In dit processtap wordt het droge mout gemaald in grove stukken. Door het malen komt het zetmeel los, waardoor zetmeel, dextrines en suikers in contact komen met het brouwater. Dit terwijl de buitenste laag (het kaf) van de mout heel blijft en later dient als filter. Door het schroten wordt het makkelijker om zetmeel op te nemen in het water tijdens het maischen.

Maischen

Het plat gewalste mout wordt gemengd met water waarmee een pap wordt geproduceerd. Het zetmeel wordt suiker en later alcohol. Het Maischen bevat meerdere processtappen met verschillende temperaturen. De kuip waarin de brouwer het proces start wordt gevuld met een mengsel van graan en water. Dit mengsel wordt, afhankelijk van het biersoort, verhit tot 65-68 graden Celcius. De brouwer kan op dit moment ook mineralen toevoegen im de chemische balans van het water te herstellen. Dit proces wordt ook wel inmaischen genoemd. 

Het mengsel wordt goed geroerd en minimaal een uur op 65-68 graden Celcius gehouden. De constante temperatuur is van uiterst belang omdat enzymen afsterven bij te hoge temperaturen. Deze enzymen zetten het zetmeel om, hierdoor zou een slecht vergistbaar wort onstaan.

De enzymen zetten het zetmeel om tot vergistbare suikers. Brouwers gebruiken jodium om te testen of de omzetting klaar is. Hierbij wordt een monster genomen van het brouwsel uit de maischkuip en wordt er wat jodium bij gedaan. Zetmeel kleurt jodium paars, blijft de kleur dus onveranderd dan is het maischen voltooid. Dit overgebleven brouwsel van zoete moutsuikers en brouwater noemt men wort.

Uitmaischen 

Als de omzetting van zetmeel naar vergistbare suikers voltooid is wordt de temperatuur in de kuip verhoogd tot ongeveer 76 graden Celcius. Dit zorgt ervoor dat de enzymen stoppen. Dit proces wordt uitmaischen genoemd.

Filteren

Na het uitmaischen wordt de plaat op de bodem van de maischkuip gebruikt om het wort te filteren. Dit zorgt er voor dat afval van het mout (bostel) uit het wort gefilterd wort. Het wort moet helder zijn en wordt indien nodig teruggepompt in de maischkuip totdat het helder genoeg is. Zodra dit het geval is moet de wort worden gespoeld.

Uitspoelen

De wort wordt verplaatst naar een brouwketel. Zodra het wordt boven een bepaald niveau is in de ketel wordt er heet water (60 graden Celcius) over het wordt gespoten. Dit zorgt dat de suikers uit het graan worden gewassen.

Wort koken

De volgende stap is om de wort één tot anderhalf uur te koken. Hier wordt hop en eventueel andere aroma's en kruiden toegevoegd. Door het kookproces wordt de wort ontsmet. Tijdens de eerste vijf minuten van het koken worden de eiwitten in de oplossing gebroken, dit wordt de hete breuk genoemd. Dit zorgt er voor dat schuim zich kan vormen. Zodra het brouwsel kookt kan de hop worden toegevoegd.

Afhankelijk van het moment van toevoegen wordt de bitterheid intenser. Hoe eerder in het proces, hoe bitterder het bier. Na 60-90 minuten stopt het koken en wordt het mengsel eventueel nog door de centrifuge gehaald. In de brouwketel zitten circulatiepompen die een draaikolk maken. Hierdoor worden de vaste bestandsdeken (trub) naar het midden gedreven . Het wort wordt uit de ketel gepompt zonder de trub. Op dit moment neemt de brouwer een monster van het wordt om het suikergehalte vast te stellen.

Wort koelen

Het risico op bacteriën is hoog wanneer het gisten gebeurt op hoge temperaturen. Hierom dient de wort eerst af te koelen naar kamertemperatuur (18 graden Celcius) voordat het bier verrijkt kan worden met het gist.

Gisten

Zodra de wort is afgekoeld wordt gist en lucht toegevoegd. Zuurstof is belangrijk voor de groei van gistcellen. De suikers worden hierdoor in alcohol en koolzuur omgezet. Er zijn verschillende soorten gisten, lees hier over meer in hoofdstuk 3. Het gistproces duurt gemiddeld een week en is hierna drinkbaar maar is nog niet smaakvol en er zit ook weinig koolzuur in. Zonder koolzuur is het bier minder smaakvol en heeft het minder schittering.

Tijdens het gistproces wordt continu de zuurgraad en de massadichtheid gemeten. Dit om de gistingsgraad te bepalen. Zodra alle suikers vergist zijn wordt het bier gekoeld zodat het stabiel wordt.

Lageren of rijpen

Nadat het brouwsel stabiel is wordt het wort in een lagertank geplaatst. In de lagertank is de temperatuur net boven 0. Overtollig gist en eiwitten zakken naar de bodem van de tank. Hierdoor wordt het brouwsel gerijpt en doordat de gist actief blijft kan koolzuur bestaan.

Bottelen

Na het gisten wordt er extra suiker toegevoegd aan het brouwsel. Dit zorgt voor meer koolzuur en alcohol tijdens het nagisten. Omdat na het bottelen het bier afgesloten is kan het koolzuur niet ontsnappen en zal zich met het brouwsel gaan mengen. Sommige brouwers kiezen er voor het bier nog eens te filteren om zo veel mogelijk restjes uit het brouwsel te nemen.

Nagisting

Nagisten gebeurt als het bier afgesloten is, in de fles, fust of in grote tanks. Pas na het proces van de tweede gisting (nagisting) is het bier op volle smaak en is er voldoende koolzuur aanwezig. Dit is een proces wat enkele maanden tijd is beslag kan nemen. Hoe langer het nagisten duurt hoe hoger het alcoholpercentage in het bier.

3. Gistsoorten

• Bovengistende bieren
• Ondergistende bieren
• Spontaan gistende bieren

Bovengistende bieren (Ale)

Wat is bovengisting?  Bovengisting of hoge gisting is een manier van gisten die gebruikt wordt bij het brouwen van bier, waarbij de gist boven op het wort blijft drijven.

Bovengistende bieren ook wel ale genoemd, zijn gebrouwen met gebruik bovengistende giststammen (Saccharomyces cerevisiae) om de suikers in het wort te laten vergisten. Wort gaat bij hoge temperaturen sneller gisten en daarom ontstaan verschillende aroma's en smaken. Deze bepalen uiteindelijk te verschillende soorten type Ale bieren.

Bovengisting vindt plaats bij temperaturen van 15 tot 25 graden Celsius. De kans op ongewenste bacteriën is aanzienlijk vanwege deze hoge temperaturen en het eindproduct kan daarom nog al verschillen per batch.

Ondergistende bieren

Wat is ondergisting? Ondergisting, ook wel lage gisting genoemd is een manier van gisten waarbij het gist zakt naar bodem van waar het mengsel zit.

Ondergisting ontstaat bij temperaturen tussen de 4 en 12 graden Celsius afhankelijk van de biersoort. Ondergisting heeft meer tijd nodig dan bovengisting, echter is bovengisting gevoeliger voor bacteriën en hierdoor onvoorspelbaarder. Dit is de reden dan ondergistend bier aantrekkelijker is voor massaproductie bij de bekendere brouwerijen. Een populair voorbeeld van ondergistend bier is Pilsener.

Wat is het verschil tussen ondergisting en bovengisting?  Ondergisting gebeurt bij lage temperaturen, bovengisting bij hoge temperaturen. De gebruikte gistsoorten zijn anders. Het proces van brouwen met ondergisting is beter te controleren dan bovengisting. Waardoor het eindresultaat van ondergisting gemiddeld beter is dan bovengisting.  Omdat ondergisting ontstaat bij lage temperaturen was het vroeger ( voor de uitvindingen van koeltechniek) enkel mogelijk om ondergistende bieren te maken in gebieden met koude winters. Daarom komen deze bieren voornamelijk uit Noord- en Midden Europa. En bovengistende bieren voornamelijk uit gebieden met een warmer klimaat.

In Beieren gebruiken brouwers al honderden jaren koud fermenterende gisten om hun bieren te bewaren. Van deze gisten werd in 1845 een monster genomen en naar Kopenhagen gebracht, naar brouwerij Carlsberg. In 1883 was het Emile Hansen die het gist optimaliseerde en een jaar later in 1884 werd Carlsberg-gist nr. 1 geproduceerd. Heineken volgde een jaar later in hun fabriek in Rotterdam.

Carlsberg was de eerste die deze gist gebruikte en daarom werd het gist  vroeger Saccharomyces carlsbergensis genoemd. Tegenwoordig heet dit type gist Saccharomyces pastorianus. Dit is het gisttype waar onder andere. ons hedendaags pilsener bier van gebrouwen wordt.

Het grootste voordeel van brouwen met een ondergisting is dat de brouwer meer controle heeft over het proces van gisting. 

Spontaan gistende bieren

Wat is spontane gisting?  Bij spontante gisting wordt een fermentatieproces gestart waarin suiker wordt omgezet in ethanol en koolstofdioxide met behulp van wilde gisten.

Brouwers laten wort een poos in de open lucht liggen om wilde gisten te lokken. Deze zullen dan de suikers omzetten in alcohol. In vergelijking met onder- of bovengisting, is het niet te controleren welke gisten betrokken zijn in het gistproces. De natuurlijke gisten zijn niet zo efficiënt met als resultaat dat veel suikers en andere smaakmakers in het bier blijven zitten. 

Omdat spontane gisting in open vaten gebeurd kan het koolzuur ontsnappen en wordt het bier zogezegd plat. 

Wat is een plat bier? Bier is plat als er geen koolzuur aanwezig is en de kleur van het bier troebel is. Een goed voorbeeld hiervan is Lambik.

 

4. Biersoorten

Welke soorten bier zijn er allemaal? Wij bespreken de onderstaande biersoorten.

Pilsener
Pilsener is duidelijk goudgeel van kleur, heeft een witte schuimkraag en een bittere smaak. Het is licht maar levendig van smaak. Pils wordt gemaakt van gerst, hop, water en gist. Pils is vernoemd naar de Tsjechische stad Pilzen waar dit bier voor het eerst gebrouwen werd.  Pils is ondergistend bier.

Nog steeds is pils veruit de meest gedronken biersoort. Binnen pilsener zijn ook nog subcategorieen te verdelen. Enkele voorbeelden hiervan zijn Duitse pilsener, Bohemian pilsener, Amerikaanse pilsener en de Urtyp pilsener. Allemaal gebrouwen het land wat in de naam staat maar een bier mag een Pilsener worden genoemd als het gebrouwen wordt volgens de receptuur uit Pilzen.

Lager
Vooral in Engelstalige landen kent men de lager bieren. Hiermee bedoelen zijn ondergistende bieren. Het is pilsachtig bier maar heeft minder alcohol dan een Pilsener.

Wat is het verschil tussen Pilsener en Lager? Kort gezegd wordt met lager bier alle ondergistende bieren bedoelt. Pilsener is het meest bekende ondergistende bier.

 

Maltbier

Met maltbier wordt alcoholvrij bier bedoelt. Bier mag alcoholvrij genoemd worden wanneer het bier uiterlijk 0,1% alcohol bevat. Maltbier geproduceerd buiten Nederland heeft vaak een hoger alcoholpercentage.

Wanneer is bier alcoholarm?   In Nederland wordt drank wat tussen de 0.2 en 1.2 procent alcohol bevat als alcoholarm beschouwd.

 
Witbier
De basisingrediënten van witbier zijn mout van tarwe, mout van gerst en kruiden. Veelal citrus, koriander en hop. Witbier is fruitig en fris van smaak en is lichtgeel van kleur. Witbier is bovengistend bier en wordt gebrouwen met minder hop dan overige biersoorten, dit verklaart de mindere bittere smaak. Daarnaast wordt witbier over het algemeen ook minder vaak gefilterd wat de troebele kleur verklaart.

Weizen
Weiß betekent wit en weizen betekent tarwe. Dit betekent niet dat Weizen per se tarwebier is. Weizen bier is witbier wat gebrouwen wordt volgens het Reinheitsgebot. Weizen is een bovengistend bier en dient minimaal 50% tarwemout te bevatten. Dit resulteert in een extra volle schuimkraag. 

Wat is het verschil tussen Witbier en Weizen?      Weizen bier is Witbier wat gebrouwen wordt volgens het Reinheitsgebot.

Fruitbier
Fruitbieren zijn zoet en fruitig. In het brouwproces van fruitbier wordt aan het einde van het brouwproces, net voor het gistproces, fruit toegevoegd. Hierdoor worden de suikers van het fruit compleet vergist. Hiervoor worden veelal steenvruchten gebruikt (vruchten met een harde pit in het midden).

Maar naast bijvoorbeeld perziken en kersen worden ook appels, bananen en aardbeien gebruikt. Door het toevoegen van fruit wordt het fruitbier gekenmerkt.

Blond
Blond bier is licht tot goudgeel van kleur en bevat minder hop dan regulier bier. Ze bevatten meer alcohol dan pilsener en hebben hun bekende witte schuimkraag. Blond bier is een bovengistend bier en wordt meestal gebrouwen van een lichte moutsoort. 

Wat is het verschil tussen Blond bier en Witbier?                                  Blond bier wordt gebrouwen van een lichte moutsoort en Witbier wordt gebrouwen van mout van gerst en tarwemout.

 

IPA | Indian Pale Ale
Indian Pale Ale is bier waar extra hop aan wordt toegevoegd. IPA is bovengistend bier en extra bitter van smaak. Dit bier is ontstaan doordat Engelse kolonisten die voor de houdbaarheid van het bier extra hop en alcohol toevoegden. Hierdoor werd Pale Ale beter houdbaar.

Er zijn inmiddels velen soorten IPA, enkele bekende soorten beschrijven wij hieronder:

• Session IPA

  Een lichtere variant van de IPA met een lager alcohol percentage over het algemeen tussen de 2,5% en 4 %. Dit bier staat bekend als een echte doordrinker.

• Double IPA (DIPA)

  Een extra bittere variant van de IPA. Ook met extra hop en mouten heeft de double IPA doorgaans een alcoholpercentage tussen de 8 en 10 procent.

• Triple IPA (TIPA)

  De naam doet het één en ander al verraden, nog meer hop en bitterheid. Deze biersoort zien wij niet vaak maar zeker de moeite waard. TIPA bieren hebben doorgaans een alcoholpercentage tussen de 10 en 12 procent.

• White IPA

  Een mix van Amerikaanse IPA en een witbier. Kruidig en fruitig.

• Black IPA

  Bij het brouwen van een black IPA wordt geroosterde mout gebruikt. Hierdoor krijgt de Indian Pale Ale een donkere, bijna zwarte kleur. Tijdens het brouwen wordt extra veel hop gebruikt om de bitterheid te versterken. 

• New England IPA

  Een Indian Pale Ale die meer troebel van kleur is dan andere Pale Ale's. Hierdoor wordt een New England IPA ook wel mistig genoemd. Traditioneel worden NEIPA's gebrouwen met minder hop zodat het ook minder bitter smaakt. Deze bieren hebben over het algemeen een laag alcoholpercentage.

• Amerikaanse IPA's

  Amerikaans IPA's kennen twee varianten; West Coast IPA & East Coast IPA.

Wat is het verschil tussen een West Coast IPA en een East Coast IPA? Bij een West Coast IPA wordt meer hop gebruikt waardoor deze meer bitterheid vertoont. Bij de East Coast IPA gebruiken brouwers meer mouten waardoor de bitterheid meer gecombineerd wordt met zoete smaken.

• Amerikaanse IPA's

  Brut IPA komt van de Brut champagne. Deze variant van de Indian Pale Ale wordt zo genoemd omdat brouwers de gisten van champagne gebruiken tijdens het gistingsproces. Omdat het woord champagne bescherm is gebruiken brouwers het woord brut om aan te geven welke gisten zij gebruiken. De smaak van de Brut IPA's zijn droog en fris te noemen.

Stout bier

Stout bier vindt zijn oorsprong in Londen waar dit bier voor het eerst gebrouwen werd in 1730. Stout bier wordt gebrouwen met ondergisting maar ook met bovengisting. Kenmerkend voor stout bier is de zwarte kleur en de bittere smaak. Dit komt omdat brouwers tijdens het mouten (zie hoofdstuk 2) de mout branden of roosteren. Hierdoor hebben stout bieren een branderige bittere smaak. Stout bier is afgeleid van Porter bier waarbij stout de sterkere variant is. Porter bier heeft dezelfde kenmerken als stout bier en is op zijn beurt weer afgeleid van het brouwsel van bruin bier.

Tot aan de tweede wereldoorlog was stout bier, wat uit Engeland over was gekomen, zeer populair in Nederland. Het bekendste stout bier uit die tijd kwam uit Maastricht; De Zwarte Ruijter en uit Amsterdam; Van Vollenhoven. Door de opkomende industrie en de steeds betere houdbaarheid van bier explodeerde merken als Amstel en Heineken. Dit deed de Nederlandse stout brouwers geen goed waardoor zij van de markt verdwenen.

Wat is het verschil tussen porter bier en stout bier? Beide brouwsels lijken op elkaar, het verschil is dat stout bier sterker is. Stout in het engels betekent dan ook sterk.

 

Bruin bier

Nederlands bruin bier is een ondergistend bier met een laag alcoholgehalte. Sommige merken noemen bruin bier nog oud bruin bier. Bruin bier is zoet omdat tijdens het brouwen kunstmatige aroma's worden toegevoegd. 

In verschillende landen brouwen ze bruin bier iets anders. Zo gebruiken ze in Amerika meer hop waardoor een amerikaans bruin bier bitterder en droger smaakt dan bijvoorbeeld de Engelse of Nederlandse varianten van bruin bier. 

Traditioneel wordt bruin bier gebrouwen met pure bruine mout. Vroeger waren bruine bier dan ook veel sterker dan tegenwoordig. Hedendaagse brouwerij gebruiken in de basis bleke mout waaraan donkerkleurige mouten worden toegevoegd. Hierdoor wordt de karakteristieke bruine kleur nog behouden maar is de smaak zoeter en moutiger.

 
Bokbier

Bokbier of Bockbier is seizoensbier en vindt haar oorsprong in Duitsland aan de start van de zeventiende eeuw. Bokbier is ondergistend, maar in Nederland komen er steeds meer bovengistende bockbieren op de markt. Het eerste bovengistende bockbier kwam in Nederland op de markt in 1982 door de Arcense bierbrouwerij.

Kenmerkend voor bokbier is dat het mout wat gebruikt wordt op 150 graden Celcius gedroogd dient te worden in het brouwproces. Dit zorgt voor karamelisatie van de aanwezige suikers en dat de mout donkerder wordt. In bokbier zit twee keer zoveel mout als in een pilsener. Hierdoor komen er tijdens het brouwproces meer suikers vrij en daardoor heeft bokbier ook een hoger alcoholpercentage dan pilseners.

Brouwerijen brengen jaarlijks twee soorten bokbier uit. De Lentebok (of Meibok) en de Herfstbok. Er zijn

Wat is het verschil tussen lentebok en herfstbok? Het verschil zit in het type mout wat gebruikt wordt in het brouwproces. Hierdoor verschilt de kleur, smakenpalet en het alcoholpercentage. Zo is herfstbok donkerder, bevat meer alcohol en is zoeter van smaak dan een lentebok. Een lentebok bier is daarentegen lichter van kleur een heeft een frissere en fruitigere smaak dan herfstbok.

Dubbel

Een echte klassieker van onze zuiderburen. Dubbelbier is een bovengistend bier. Dubbel staat voor dubbel zo veel granen per liter water tijdens het brouwproces. In de regel betekent meer graan meer suikers dus meer alcohol. Van origine wordt dubbelbier gezien als dubbel zo veel alcohol als een normaal biertje. Het alcoholpercentage van een dubbelbier is 6-7%, terwijl vroeger een enkel biertje zo een 3,5% alcohol bevatte. Dubbelbier heeft een nette donkere kleur, is zoet en lichtbitter.

Tripel

Een nog zwaarder bovengistend bier is de tripel. Met drie keer zo veel granen per liter water dan normaal zit er ongeveer 1 tot 2 procent meer alcohol in een tripelbier dan een dubbelbier. Tripels zijn sterk moutig en licht zoet van smaak. Bij veel tripels wordt veel tarwemout gebruikt.

Quadrupel

Bij quadrupel bier wordt er nog meer graan gebruikt dan bij tripel bieren. Vier keer zo veel per liter water dan een enkel biertje. Dit zorgt er voor dat quadrupel bieren meer alcohol bevatten dan tripel bieren. De quadrupel is het zwaarste bier van deze reeks van drie klassieke Belgische biersoorten. De quadrupels bevatten ook meer ingrediënten dan de dubbels, en tripels waardoor de smaak complexer en vaak bitterder is. Net zoals alle andere trappistenbieren is ook quadrupel een bovengistend bier.

Wat is trappistenbier? Trappistenbier is bier dat gemaakt is door trappisten. Trappisten zijn monniken van de order der cisterciënzers. Trappistenbier is geen biersoort, het beschrijft enkel de herkomst.

 

Omdat quadrupel op de fles gerijpt wordt blijft er vaak nog een bezinksel achter in de fles wat uiteindelijk ook in het bierglas aanwezig is. Dit kan men zonder problemen drinken. Quadrupel bieren bevatten vaak meer dan 10 procent alcohol. Quadrupel wordt ook wel gerstewijn genoemd.

Abdijbier

Abdijbier zijn bieren die gebrouwen worden in een kloostergemeenschap. Dit is een brouwproces wat officieel is erkend en waarbij het belangrijk is dat het eindproduct moet voldoen aan bepaalde regels en formaliteiten. Het is een officieel keurmerk wat bepaald of een bier een officieel Belgisch abdijbier mag heten.

Wat is het verschil tussen een abdijbier en een trappistenbier? Een trappistenbier moet gebrouwen worden in een klooster dat valt onder de order van Cisterciënzers. Abdijbier wordt gebrouwen in een kloostergemeenschap waarbij het brouwproces gecontroleerd wordt en onder een keurmerk valt. Een trappistenbier is altijd een abdijbier maar een abdijbier is niet per se een trappistenbier.

 

Abdijbier of trappistenbier heeft niet een bepaalde smaak of specifieke ingrediënten. 

Amber

Ambier bier is een bovengistend bier en heeft haar naam te danken aan de kleur van het bier; amberkleurig. Tijdens het brouwproces wordt een bepaald soort mout gebruikt; Special B. Deze moutsoort geeft het bier haar kenmerkende smakenpalet van kruiden en/of karamel. Amberbier wordt ook wel Belgische ale genoemd en is familie van de Indian Pale ale. 

Wat is het verschil tussen amber bier en pale ale? Amber bier komt uit Engeland waar het pale ale heet. Omdat daar voornamelijk donker stout bier gedronken wordt vond men een amberkleurig biertje tamelijk bleek. Later is ook de Indian Pale Ale afgeleid van amber bier.

 

Saison bier

Het Franse woord voor seizoen, Saison is een seizoensbier en is afkomstig uit Wallonië. De meeste saisons zijn bovengistende bieren die niet gefilterd zijn. Van oudsher brouwden boeren saison bier in de winter zodat seizoensarbeiders dit bier konden drinken tijdens het oogsten.

De brouwers zorgden dat het alcoholpercentage laag was en dat ze het bier vrijwel voorledig lieten vergisten zodat er bijna geen suiker meer aanwezig was. Dit zorgt dat het bier langer houdbaar was. Daaraan voegden de boeren nog extra hop toe wat de houdbaarheid ook weer een boost gaf. Door deze maatregelen kon het saison bier van de winter tot de zomer bewaard worden.

Saison bier moet gebrouwen zijn in de province Henegouwen en wordt voornamelijk gebrouwen van gerstemout. Daarnaast wordt het vaak gemengd met regionale ingrediënten  waardoor er ook veel verschillende saison bieren op de markt zijn. Helaas is het in België en Nederland steeds minder populair aan het worden. In de Verenigde Staten is het saison bier wel steeds meer in trek.

Omdat saison bier door boeren is ontstaan wordt het ook wal farmhouse ale genoemd.

Lambiek

Lambiek is een bier van spontane gisting en is een regionaal bier uit de streek van Brussel. Volgens de verhalen zou lambiek al in de middeleeuwen bekend zijn. Veel verschillende verhalen over de oorsprong doen zich voor maar bewezen is dat in de middeleeuwen men al gist aan het bier toevoegde.

Lambiek was vroeger een seizoensbier dat net als saison in de wintermaanden gebrouwen werd. Zoals in hoofdstuk één te lezen is bestond spontane gisting al zo een 5000 jaar geleden in Mesopotamië. Bekend is dat 86 verschillende soorten wilde (spontane) gisten in de lucht aanwezig zijn. 

Lambiek wordt gebrouwen met gerstenmout, tarwe, overjaarse hop en spontane gisten. Vervolgens rijpt het lambiek bier maanden of jaren in eikenhouten vaten. De naam lijkt afkomstig van de gemeente Lambeek, al zijn de meningen hierover verdeeld.

 

5. Top 5 boeken over bier brouwen

Over het zelf brouwen van bier zijn veel boeken geschreven. Wij zetten onze top 5 voor jou op een rijtje!

1. Zelf bier brouwen door Brian Kunath
2. Bier in Nederland door Marco Daane
3. Thuis bier brouwen door Greg Hughes
4. Verander water in bier door Adrie Otte
5. Bier brouwen voor starters door Luc Pauwels

Zelf bier brouwen door Brian Kunath

Dit boek vinden wij fantastisch. Het heeft een duidelijke indeling en een leuke scala aan geschiedenis, feitjes en doe-het-zelf tips. Het geeft een overzicht over wat je precies nodig hebt, hoe je kunt en moet varieën en hoe de meesterbrouwers het zelf aan pakken. Daarnaast worden er per proces ook duidelijk illustraties weergegeven wat helpt bij de verbeelding. 

Bier in Nederland door Marco Daane

Dit boek is echt goed, het geeft een leuke twist aan het brouwen. Op ieder moment van het brouwproces weet je wat er gebeurd zodat je ook echt sneller het brouwen onder de knie krijgt. Daarnaast geeft dit boek je verschillende opties zodat je een eigen draai aan je eigen gebrouwen bier kunt geven.

Thuis bier brouwen door Greg Hughes

Dit boek is duidelijk, handig en zeer praktisch. De recepten die de auteur geeft zijn door een meesterbrouwer geaccepteerd en geeft je een handleiding op stapsgewijs je eigen bier te brouwen. Een goed boek voor de perfectionist. Ook worden in dit boek de verschillende ingrediënten behandeld, een mooie gids dus voor als je wilt gaan experimenteren.

Verander water in bier door Adrie Otte

Dit boek is uitstekend om mee te beginnen. De prijswinnende auteur is een echte hobbybrouwer en geeft je handige tips en vooral een duidelijke uitleg over hoe je zelf kunt brouwen. De recepten zijn duidelijk. Dit boek is onmisbaar voor de startende hobbybrouwer.

Bier brouwen voor starters door Luc Pauwels

Een mooie instapper voor het hobbybrouwen. Een makkelijk te begrijpen stappenplan dat het proces van bierbrouwen goed uitleg. Dit boek raden wij niet aan voor perfectionisten of beginners  Omdat de recepten gebaseerd zijn op grote aantallen en de te gebruiken temperaturen niet altijd even duidelijk zijn.